Rozwód bez orzekania o winie – czy można zmienić pozew rozwodowy?
Rozpad małżeństwa jest trudny dla każdego z małżonków. To okres, w którym zazwyczaj występują silne emocje, a jak mówi przysłowie: gniew jest złym doradcą. Silne i negatywne emocje, urazy czy narastające napięcie nie ułatwiają podejmowania słusznych i racjonalnych decyzji. Jest to szczególnie widoczne w przypadku rozwodu, gdzie małżonkowie pod wpływem stresu i napięcia początkowo często przedstawiają stanowcze stanowisko, zwłaszcza żądając rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka, nie analizując do końca czy zaistniały okoliczności, które by za tym przemawiały. Jednak z czasem dochodzą oni do wniosku, że ich wcześniejsze stanowisko nie było właściwe. Z tego powodu często powstaje pytanie czy możliwa jest zmiana pozwu rozwodowego czy też swojego stanowiska w trakcie postępowania rozwodowego. Czytaj dalej a dowiesz się czy możliwa jest zmiana pozwu o rozwód!
Czym jest wina w rozwodzie?
Zanim przejdziemy do rozważenia kwestii zmiany pozwu rozwodowego w trakcie rozwodu, wyjaśnijmy czym tak właściwie jest wina w rozwodzie.
Wina, nazywana w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym winą rozkładu pożycia jest niczym innym jak odpowiedzialnością jednego małżonka czy obu małżonków za rozpad małżeństwa, czyli fakt że pomiędzy mężem a żoną nie istnieją (gdyż ustały w sposób zupełny i trwały) więzi emocjonalne (nie darzą się już uczuciem), fizyczne (ustało ich współżycie fizyczne) i gospodarcze (nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego). Wina występuje, gdy małżonek naruszył obowiązki małżeńskie i to spowodowało albo co najmniej utrwaliło rozpad związku małżeńskiego. Naruszenie to musi być uznane za naganne lub co najmniej niemoralne.
W kontekście winy istotny jest fakt, że wina małżonków w rozwodzie nie podlega stopniowaniu. Oznacza to, że w rozwodzie nie ma małżonka „bardziej winnego” i „mniej winnego”. Przy przypisywaniu małżonkom winy w wyroku rozwodowym nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę “większą”, a który “mniejszą”. Małżonek, który zawinił w rozkładzie więzi małżeńskich, powinien zostać uznany za współwinnego, choćby nawet wina drugiego małżonka była większa. Większa wina jednego małżonka nie usprawiedliwia bowiem ani nie rekompensuje nawet mniejszej winy drugiego. Jeżeli oboje małżonkowie są winni rozpadu związku, nawet w różnych stopniach, powinni oni zostać uznani za współwinnych. Zatem aby uzyskać rozwód z orzeczeniem o winie współmałżonka konieczne jest, aby tylko on był rzeczywiście winny rozpadowi pożycia. Jeżeli również jesteś małżonkiem winnym, nawet w mniejszym stopniu, to sąd najprawdopodobniej orzeknie o rozwodzie z winy obu stron.
W zakresie winy w trakcie rozwodu możliwe są trzy orzeczenia:
- rozwód bez orzekania o winie – gdy sąd w ogóle winy nie bada, zgodnie z art. 57 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, aby sąd nie orzekał o winie konieczne jest zgodne żądanie dwóch małżonków, jeżeli ich stanowiska nie są zgodne, sąd będzie rozstrzygał kto ponosi winę w rozwodzie;
- rozwód z wyłącznej winy jednego z małżonków – w sytuacji gdy tylko jeden małżonek naruszył obowiązki małżeńskie i doprowadził do rozpadu małżeństwa, a drugiemu małżonkowi nie można przypisać nawet mniejszego stopnia winy;
- rozwód z winy obu stron – kiedy każdy z małżonków ponosi przynajmniej część winy w rozpadzie małżeństwa, często jest orzekany gdy każdy z małżonków żąda ustalenia winy drugiego małżonka, a w toku postępowania sąd ustali, że winni są oboje małżonkowie.
Kiedy zdecydować się na rozwód bez orzekania o winie?
Warto zdecydować się na to rozwiązanie, kiedy chcesz i jesteś w stanie porozumieć się z małżonkiem (jako że, aby sąd nie orzekał o winie konieczne jest, by żądali tego oboje małżonkowie) i zależy Ci na szybkim zakończeniu postępowania. Bowiem rozwód, w którym sąd nie bada winy kończy się dużo szybciej niż taki, gdzie wina ta jest ustalana.
Powody żądania rozwodu bez orzekania o winie (zwanego także rozwodem za porozumieniem stron) mogą być przeróżne. Najczęściej ma to miejsce, kiedy żadnemu z małżonków nie można przypisać ewidentnej winy w rozpadzie ich związku. Często chodzi tu o niezgodność charakterów, czy wygaśnięcie uczucia z upływem czasu. Na takie rozwiązanie decydują się również małżonkowie, gdy zdają sobie sprawę, że oboje zawinili w rozpadzie ich małżeństwa i uznają takie rozwiązanie za najwłaściwsze.
Małżonkowie też często decydują się na takie rozwiązanie, by uniknąć konieczności szczegółowego badania ich osobistych spraw przed sądem oraz jak najszybciej zakończyć postępowanie. Co ciekawe, niektórzy małżonkowie nawet w przypadku gdy drugi małżonek jest ewidentnie winny, gdyż np. dopuścił się zdrady, decydują się na rozwód bez orzekania o winie, chcąc oszczędzić sobie i rodzinie stresu związanego z długim i trudnym postępowaniem. W kontekście winy zawsze zatem warto rozważyć które rozwiązanie jest najlepsze w Twojej sytuacji i ocenić jego wady i zalety.
Kiedy zdecydować się na rozwód z wyłącznej winy współmałżonka?
Warto żądać rozwodu z wyłącznej winy, kiedy to wyłącznie naganne zachowanie drugiego małżonka spowodowała rozpad związku, a Tobie samemu nie można przypisać naruszenia obowiązków małżeńskich, które spowodowały zerwanie więzi małżeńskich.
Do najczęstszych powodów żądania rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka należy m.in.:
- zdrada – rozumiana nie tylko jako fizyczne współżycie z inną osobą, ale też zdrada emocjonalna, czy stwarzanie pozorów zdrady, przejawiająca się wyznaniami miłosnymi czy nawiązaniem bliskiej relacji z inną osobą;
- przemoc – chodzi tu o przemoc wszelkiego rodzaju, zarówno fizyczną, psychiczną, czy też ekonomiczną, gdy jedna osoba w małżeństwie decyduje o wszelkich kwestiach majątkowych, nie uwzględniając zdania drugiego małżonka;
- uzależnienie – może to być uzależnienie wszelkiego typu, zarówno od alkoholu, narkotyków, leków, ale również od hazardu, gier komputerowych, zakupów, współżycia seksualnego, które prowadzi do zaniedbywania obowiązków małżeńskich czy rodzinnych, jak również do agresji czy trwonienia majątku;
- trwonienie majątku, nieróbstwo, niegospodarność – m.in. nadmierne i rozrzutne wydawanie oszczędności małżonków, niepodejmowanie pracy, mimo że dany małżonek ma obiektywnie taką możliwość, a rodzinie potrzebne jest takie źródło dochodu, by się utrzymać;
- porzucenie małżonka – chodzi tutaj o opuszczenie jednego małżonka (najczęściej wyprowadzkę ze wspólnego domu) bez uzasadnione przyczyny, które prowadzi do zaniedbywania obowiązków małżeńskich i rodzinnych.
Nie jest to jednak katalog zamknięty i może pojawić się jeszcze wiele innych powodów, które uzasadniają żądanie rozwodu z wyłącznej winy Twojego męża/żony.
Należy jednak racjonalnie podchodzić do kwestii winy. Nie można bowiem zapominać, że winę drugiego małżonka musimy udowodnić odpowiednimi dowodami, np. zeznaniami świadków, zdjęciami, nagraniami, wydrukami wiadomości wymienianych przez małżonka z inną osobą, raportem detektywistycznym, obdukcją, dokumentacją medyczną itd. Jeżeli nie uda nam się winy współmałżonka udowodnić, to sąd nie przychyli się do naszego żądania.
Ponadto, warto też pamiętać o wspomnianej kwestii braku stopniowania winy w rozwodzie. Musisz więc obiektywnie podejść również do swojego postępowania, ocenić czy także wobec Ciebie można stawiać zarzuty naruszenia obowiązków małżeńskich czy rodzinnych. Bowiem prawie zawsze, kiedy będziesz żądał rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka, małżonek ten będzie twierdził, że również Ty zawiniłeś i będzie próbował twierdzenia te udowodnić. Jeżeli zaś przedstawi odpowiednie dowody, które będą świadczyć, że również Ty zawiniłeś, szanse na rozwód z wyłącznej winy współmałżonka są niewielkie.
Zmiana pozwu rozwodowego w trakcie rozwodu
Już na początek zaznaczmy, że zmiana pozwu rozwodowego w trakcie rozwodu jest jak najbardziej możliwa i to aż do zamknięcia rozprawy i wydania przez sąd wyroku. Z upływem czasu mogą się pojawić nowe okoliczności czy nowe dowody, które spowodują zmianę stanowiska. Małżonek może się np. dowiedzieć, że współmałżonek dopuścił się zdrady. Często też zdarza się, że małżonkowie początkowo skłóceni dochodzą do porozumienia albo odwrotnie – wcześniejsze porozumienie zostaje zerwane, co również wpływa na zmianę stanowiska. Mogą też chcieć oni dać sobie drugą szansę. Ponadto, każdy z małżonków ma po prostu prawo do zmiany zdania i zmiany swojego stanowiska, np. uznając że przedstawiony przez niego materiał dowodowy jest niewystarczający do uwzględnienia jego pierwotnego żądania.
Zmiana pozwu o rozwód występuje w przypadku, gdy małżonek zmienia swoje stanowisko w zakresie winy lub gdy rezygnuje z żądania rozwiązania przez sąd małżeństwa przez rozwód i zamiast tego żąda orzeczenia separacji.
Jeżeli chodzi o zmianę stanowiska w zakresie winy, to rozumiemy przez to sytuację, gdy małżonek początkowo żądał rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka a następnie chce zrezygnować z orzekania o winie, np. gdyż małżonkowie porozumieli się, gdy emocje opadły, każdy z małżonków ułożył swoje życie i nie chcą oni długiego postępowania i tzw. ,,prania brudów” w sądzie. Sądy bardzo przychylnie podchodzą do takich zmian stanowiska. Możliwa jest też oczywiście sytuacja odwrotna, gdy pierwotne żądanie nie orzekania o winie zamienia się w żądanie rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka. Najczęściej ma to miejsce, gdy małżonek dowie się np. o zdradzie czy innym nagannym zachowaniu współmałżonka. Jednak w tej sytuacji należy pamiętać, że aby sąd przychylił się do naszego żądania nie wystarczy sama zmiana pozwu rozwodowego. Musimy przedstawić odpowiednie dowody, które przekonają sąd o wyłącznej winie współmałżonka.
Należy też pamiętać, że nasza zmiana pozwu rozwodowego nie oznacza, że sąd uwzględni nasze żądanie. W przypadku jeżeli zmienimy żądanie w ten sposób, że będziemy żądać rozwodu bez orzekania o winie i drugi małżonek również będzie tego stanowiska, sąd przychyli się do naszych żądań. Jeżeli jednak zmienimy pozew o rozwód i będziemy żądać orzeczenia wyłącznej winy drugiego małżonka, bez odpowiednich dowodów tej wyłącznej winy, możliwe że sąd orzeknie inaczej, np. stwierdzając że rozwód nastąpił z winy obu stron.
Zdarza się również, że małżonek zmienia zdanie i chce dać małżeństwu drugą szansę. Zmienia więc swoje żądanie orzeczenia rozwodu na żądanie orzeczenia separacji. Jednak warto pamiętać, że nawet jeśli żądasz separacji w miejsce rozwodu, sąd i tak ostatecznie może orzec rozwód, jeżeli drugi małżonek nie zgodzi się na separację. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację. Podsumowując, jeżeli jeden z małżonków zmieni stanowisko i będzie żądał separacji, ale drugi nadal pozostanie przy żądaniu rozwodu, sąd będzie badał które z tych roszczeń jest uzasadnione i odpowiednio orzeknie o rozwodzie lub separacji. Zatem mimo Twojej zmiany stanowiska, postępowanie nadal może zakończyć się rozwodem.
Zmiana pozwu o rozwód – czy jest możliwa przed sądem drugiej instancji?
Zmiana pozwu rozwodowego jest możliwa aż do prawomocnego wyroku sądu, a zatem także wtedy, gdy zapadł już nieprawomocny wyrok rozwodowy, wydany przez sąd pierwszej instancji – sąd okręgowy. W składanej apelacji możesz zmienić swoje żądania, np. zamiast rozwodu żądać separacji,, ale też odwołać swoją wcześniejszą zgodę na rozwód bez orzekania o winie i żądać wyłącznej winy drugiego małżonka. Sąd w takim przypadku nie może nie orzekać o winie (jako że potrzebne jest do tego zgodne stanowisko obu stron).
Zmieniając stanowisko musisz przedstawić odpowiednie dowody potwierdzające wyłączną winę współmałżonka, a także wykazać że nie było możliwe ich wcześniejsze przedstawienie. Sąd będzie badał z czego wynika Twoja zmiana stanowiska i czy była ona możliwa wcześniej. Zatem, jak wskazuje doktryna i orzecznictwo, małżonek, który odwołuje wyrażoną przed sądem pierwszej instancji zgodę na nieorzekanie o winie, powinien już w apelacji powołać nowe fakty i dowody dotyczące winy współmałżonka oraz wykazać, że ich powołanie przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe (gdyż wówczas jeszcze nie istniały lub o nich nie wiedział, albo też zachodziły istotne przyczyny usprawiedliwiające niemożność ich przedstawienia), albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Jeśli dopiero po wydaniu wyroku przez sąd okręgowy, wyszły na jaw fakty, które są istotne dla winy, trzeba je powołać w apelacji i wyjaśnić dlaczego powołujesz je dopiero teraz. W innym wypadku, sąd apelacyjny może nie uwzględnić nowych, powołanych przez ciebie okoliczności.
W przypadku zmiany stanowiska i żądania dopiero w drugiej instancji orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka, sąd apelacyjny najczęściej uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Bowiem ustalanie winy wymaga przeprowadzenia szeregu dowodów i długiego postępowania. Jednak oczywiście, jeśli zebrane dotychczas dowody na to pozwolą czy wystarczające będzie przeprowadzenie niewielu dodatkowych dowodów, sąd apelacyjny rozpozna sprawę.
Możliwa jest oczywiście też zmiana z żądania orzekania o wyłącznej winie drugiego małżonka na nie orzekanie o winie. Jeśli druga strona będzie co do tego zgodna, sąd drugiej instancji przychyli się do Waszego stanowiska, bez konieczności przekazywania sprawy do ponownego rozpoznania.
Jak dokonać zmiany pozwu rozwodowego?
Zmiana pozwu rozwodowego jest niczym innym jak zmianą powództwa. Natomiast zgodnie z art. 193 kodeksu postępowania cywilnego zmiana powództwa (z wyjątkiem spraw alimentacyjnych) może być dokonana jedynie w piśmie procesowym. Nie będzie zatem skuteczne zgłoszenie takiej zmiany ustnie do protokołu w trakcie rozprawy.
Pismo procesowe zawierające zmianę stanowiska musi spełniać wymogi pozwu, dlatego jeżeli nie jesteś zaznajomiony w kwestiach prawnych, warto skorzystać z pomocy profesjonalisty. Pismo zmieniające powództwo nie wymaga żadnej dodatkowej opłaty.
Warto też zaznaczyć, że jeżeli chciałbyś zmienić swoje stanowisko w ten sposób, że w miejsce żądania nie orzekania o winie chciałbyś żądać wyłącznej winy drugiego małżonka, musisz też przedstawić sądowi odpowiednie dowody, które będą na tą winę wskazywały. W przeciwnym razie sąd nie przychyli się do Twojego żądania.
Zmiana pozwu rozwodowego w zakresie orzeczenia o winie – najczęściej zadawane pytania – FAQ
1. Czy możliwa jest zmiana pozwu rozwodowego w trakcie rozwodu?
Tak, zmiana pozwu o rozwód jest możliwa aż do wydania prawomocnego wyroku przez sąd. Możesz zmienić żądanie w zakresie winy i żądać rozwodu z wyłącznej winy małżonka zamiast rozwodu bez orzekania o winie, jak również zmienić zdanie i wnioskować, by sąd nie orzekał o winie, chociaż wcześniej żądałeś rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka. Możliwe jest również żądanie orzeczenia separacji w miejsce rozwodu. Należy jednak pamiętać, że jeżeli nie przedstawisz odpowiednich dowodów, sąd może się nie przychylić do Twoich żądań.
2. Czy można zmienić pozew o rozwód po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji?
Tak, jest możliwa zmiana pozwu rozwodowego nawet po tym, jak sąd okręgowy wydał już wyrok, który jest nieprawomocny. W apelacji możesz wskazać, że zmieniasz pozew o rozwód i np. żądasz jednak w miejsce zaniechania orzekania o winie, by sąd orzekł o wyłącznej winie drugiego małżonka albo że żądasz jednak nie orzekania o winie zamiast wyłącznej winy współmałżonka. Musisz jednak pamiętać, że w przypadku zmiany i żądania orzeczenia wyłącznej winy musisz przedstawić odpowiednie dowody uzasadniające twoje stanowisko, jak również wykazać, że nie mogłeś ich powołać przed sądem pierwszej instancji lub potrzeba ich powołania wynikła później.
3. W jaki sposób dokonuje się zmiany pozwu rozwodowego?
Zmiana pozwu o rozwód jako zmiana powództwa musi być dokonana w formie pisemnej, w piśmie procesowym. Zgłoszenie takiej zmiany ustnie do protokołu w czasie trwania rozprawy nie będzie skuteczne. Pismo procesowe zawierające zmianę powództwa musi spełniać wymogi pozwu, nie wymaga uiszczenia dodatkowej opłaty.