Jak długo po rozwodzie można się ubiegać o podział majątku?

Postępowanie rozwodowe w wielu przypadkach potrafi być długie i z pewnością nie należy do przyjemnych, dlatego jego zakończenie obie strony przyjmują zazwyczaj z ulgą. Należy jednak pamiętać, że jeżeli w toku postępowania nie doszło do podziału majątku (co jest niezwykle rzadkie i obwarowane surowymi przesłankami), a małżonkowie nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej między nimi rozdzielność majątkową, to po rozwodzie przed byłymi małżonkami pozostaje jeszcze kwestia podziału wspólnego majątku, który zgromadzili w czasie małżeństwa. Natomiast postępowanie to potrafi być równie długie i skomplikowane, szczególnie jeśli małżonkowie nie są w stanie porozumieć się w zasadzie w żadnym aspekcie. W niniejszym artykule wytłumaczymy jak długo po rozwodzie można się ubiegać o podział majątku, jak długo trwa sprawa o podział majątku, jak również jak taka sprawa wygląda w praktyce.

Czym jest majątek wspólny małżonków?

Jak wskazuje art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w chwili zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy małżonkowie zawierają umowę majątkową małżeńską w formie aktu notarialnego, na mocy, której ustanawiają w swoim małżeństwie rozdzielność majątkową. Małżonkowie mogą zawrzeć taką umowę zarówno na początku trwania małżeństwa, jak i w jego trakcie.

Jednak, jeśli umowa taka nie została zawarta, to w małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej i powstaje majątek wspólny. W skład majątku wspólnego małżonków, który stanowi ich wspólną własność, wchodzą przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa (wspólności majątkowej) zarówno przez oboje małżonków, jak i przez jednego z nich. Dotyczy to m.in. nabytych ruchomości, nieruchomości, oszczędności. Warto też zaznaczyć, że pobrane przez każdego z małżonków wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej (np. prowadzenia działalności gospodarczej, najmu, dzierżawy) również stanowią majątek wspólny. Przedmioty, które każdy z małżonków nabył przed zawarciem małżeństwa nie wchodzą natomiast do majątku wspólnego (chyba że małżonkowie umownie rozszerzą wspólność na dany przedmiot) i stanowią majątek osobisty danego małżonka. Podobnie jest z przedmiotami majątkowymi, które małżonek nabył w czasie małżeństwa, ale w zamian za składniki majątku osobistego (np. małżonek sprzedał mieszkanie nabyte przed ślubem i za otrzymane środki kupił samochód). Co istotne, przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia lub darowizny nawet w trakcie trwania małżeństwa również stanowią majątek odrębny danego małżonka, chyba że spadkodawca lub darczyńca wyraźnie zaznaczy w umowie darowizny czy testamencie, że dany składnik majątkowy ma być własnością obojga małżonków.

Podjęcie decyzji o rozwodzie czy separacji rodzi natomiast konieczność podziału majątku wspólnego zgromadzonego w czasie małżeństwa. Warto też wskazać, że umowa ustanawiająca między małżonkami rozdzielność majątkową, jeżeli rozdzielność ta nie obowiązuje od samego dnia ślubu, również powoduje, że konieczny jest podział majątku wspólnego, który powstał w okresie, kiedy między małżonkami obowiązywał ustrój wspólności majątkowej.

Jeżeli zaś chodzi o sam podział majątku wspólnego to może być on dokonany w drodze umowy (w przypadku gdy małżonkowie są w stanie zgodnie podzielić majątek wspólny) albo w drodze orzeczenia sądu, które jest wydawane po przeprowadzeniu postępowania w przedmiocie podziału majątku wspólnego. Dalszą część artykułu poświęcimy sądowemu podziałowi majątku wspólnego.

Czy możliwe jest podział majątku wspólnego w toku postępowania rozwodowego?

Podział majątku wspólnego jest możliwy już w trakcie postępowania rozwodowego. Jednak jak już wskazaliśmy, jest to rzadkie, ponieważ przepisy prawa przewidują dość surowe warunki dla możliwości przeprowadzenia podziału majątku łącznie z rozwodem. Zgodnie z art. 58 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Zatem po pierwsze, aby w ogóle sąd rozważył podział majątku w rozwodzie musisz wyraźnie złożyć wniosek o dokonanie tego podziału, najlepiej już w pozwie o rozwód lub odpowiedzi na pozew. Natomiast po drugie, podział majątku nie może powodować nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym. Spełnienie tego warunku w praktyce rodzi największe trudności, ponieważ zajęcie się majątkiem wspólnym przez sąd wymaga przeprowadzenia dodatkowych dowodów, ustalenia szeregu okoliczności, zwłaszcza jeśli w skład majątku wchodzą nieruchomości czy przedsiębiorstwo, a występujący często konflikt stron nie ułatwia tych czynności. Z tego powodu podział majątku już w trakcie rozwodu jest rzadko spotykany. W praktyce podział majątku w postępowaniu rozwodowym jest w zasadzie możliwy wyłącznie w przypadkach, gdy małżonkowie są zgodni zarówno co do składu majątku wspólnego i wartości składników tego majątku oraz co do sposobu podziału majątku, a ewentualne sporne okoliczności można wyjaśnić w krótkim czasie, za pomocą prostych czynności dowodowych. W przeciwnym przypadku sąd nie przychyli się do naszego wniosku.

Jak długo po rozwodzie można się ubiegać o podział majątku?

W przepisach prawa nie ma ustalonego żadnego terminu, w czasie którego można się ubiegać o podział majątku wspólnego. Oznacza to, że żądanie podziału majątku po rozwodzie nie ulega przedawnieniu. Nie musisz się zatem obawiać, że po upływie czasu nie będziesz mógł podzielić majątku wspólnego. Majątek ten można bowiem podzielić kilka a nawet kilkanaście lat po orzeczeniu rozwodu.
Jednak nie warto zbytnio zwlekać z podziałem majątku. Nadmierna zwłoka może bowiem powodować negatywne skutki dla obu stron. Bowiem wraz z upływem czasu trudniejsze stanie się przedstawienie sądowi szczegółowych informacji co do powstania majątku wspólnego, jak również przedłożenie istotnych dowodów, takich jak umowy sprzedaży, faktury, paragony.
Co więcej, dopóki nie dokonacie z byłym małżonkiem podziału majątku wspólnego, byt danych składników majątkowych jest tak naprawdę zawieszony. Rozwód znosi bowiem ustrój wspólności majątkowej, jednak przekształca się ona we współwłasność, zatem oboje jesteście współwłaścicielami danej ruchomości czy nieruchomości. Oznacza to, że bez zgody byłego małżonka nie możesz dysponować składnikami waszego majątku wspólnego.

Ponadto, w przypadku, gdy pozostajecie z byłym małżonkiem w konflikcie a jest on w wyłącznym posiadaniu waszego wspólnego składnika majątkowego, np. auta, czy też oszczędności, może pojawiać się obawa, że będzie on próbował ukryć ten składnik majątkowy lub go zbyć, co może powodować duże trudności, gdy w podziale majątku konieczne będzie udowodnienie istnienia tego składnika czy oszacowanie jego wartości. Zatem najlepiej zainicjować podział majątku wspólnego niedługo po uprawomocnieniu się wyrok rozwodowego.

Jak wygląda sprawa o podział majątku wspólnego?

Postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego rozpoczyna złożenie wniosku o podział majątku wspólnego. Wniosek ten składa się do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku, np. domu czy mieszkania. Należy go również opłacić – jeżeli małżonkowie są zgodni co do podziału majątku i składany wniosek zawiera zgodny projekt podziału opłata wynosi 300 zł, w przypadku braku porozumienia opłata ta wynosi 1.000 zł.
We wniosku tym musisz przede wszystkim wskazać co wchodzi w skład majątku wspólnego, jak również podać wartości tych składników, przynajmniej wartości szacunkowe. Jeżeli nie znasz dokładnej wartości danego składnika, co szczególnie w przypadku domu czy mieszkania jest częste, możesz wystąpić o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy, który dokładnie oszacuje jaką wartość ma dany składnik majątkowy.

Konieczne jest też podanie proponowanego przez Ciebie sposobu podziału majątku. Musisz zatem wskazać, jakie składniki majątku mają zostać przyznane na Twoją wyłączną własność, a jakie na własność Twojego współmałżonka oraz jaka będzie przysługiwała z tego tytułu danemu małżonkowi spłata czy dopłata. Zgodnie z przepisami udział małżonków w majątku wspólnym jest równy. Zatem jeżeli w skład majątku wspólnego wchodzi samochód o wartości 30.000 zł, to możesz np. żądać przyznania Ci tego pojazdu na wyłączną własność ze spłatą na rzecz byłego małżonka w wysokości 15.000 zł.
Możliwe jest żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, jednak aby sąd przychylił się do takiego wniosku, konieczne jest wystąpienie ważnych powodów oraz sytuacji, w której każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu. Są to dwie odrębne przesłanki, które muszą wystąpić łącznie. Z tego powodu sam nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie będzie uznany za ważny powód. W praktyce sąd bardzo rzadko ustalają nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym.

Należy bowiem zaznaczyć, że nawet w przypadku gdy jeden z małżonków zarabiał a drugi zajmował się domem i dziećmi, nie świadczy to jeszcze o różnym stopniu przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Bowiem osobista praca dla dobra gospodarstwa domowego i założonej rodziny jest tak samo ważna jak finansowanie wydatków rodziny i domu. Zatem nierówne udziały zostaną ustalone tylko w sytuacjach wyjątkowych, kiedy np. tylko jeden z małżonków zarabia i powiększa majątek, natomiast drugi nie pracuje (mimo że ma taką możliwość), nie zajmuje się domem ani dziećmi, a na dodatek z uwagi na nałóg czy niegospodarność trwoni wspólny majątek.

W toku postępowania sąd skupi się na ustaleniu co wchodzi do majątku wspólnego oraz jaka jest wartość tych przedmiotów majątkowych, dokonując tej oceny na podstawie zebranych dokumentów, zeznań świadków, opinii biegłych czy nawet oględzin. Jeżeli strony są zgodne co do wartości składników majątkowych opinia biegłego rzeczoznawcy nie jest konieczna. Jednak w praktyce jest to rzadka sytuacja. Sąd oceni również jaki sposób podziału majątku będzie słuszny, przyzna dane składniki majątkowe na własność danego małżonka i zasądzi odpowiednią spłatę czy dopłatę. Warto pamiętać, że możliwe jest rozłożenie spłaty lub dopłaty na raty. Jednak w przypadku tych rat mylące jest skojarzenie z ratami kredytu, gdyż zazwyczaj poszczególne raty są dużo wyższe niż standardowa rata kredytu, lecz płatne w większych odstępach czasu. Np. w przypadku spłaty w wysokości 100.000 zł sąd może rozłożyć ją na dwie raty, po 50.000 zł, z czego jedna będzie płatna 6 miesięcy po uprawomocnieniu się postanowienia w przedmiocie podziału majątku, a druga po upływie roku od uprawomocnienia się tego postanowienia.
Jeżeli byli małżonkowie są zgodni co do sposobu podziału, sąd przychyla się do ich stanowiska. Problem pojawia się w przypadku sporu stron. Jeżeli np. każdy z małżonków będzie chciał uzyskać dany składnik majątkowy na wyłączną własność, sąd dokonując decyzji uwzględni szereg okoliczności, m.in. sytuację życiową i finansową z małżonków, zwłaszcza w zakresie tego, który z małżonków po uzyskaniu danego składnika majątkowego będzie w stanie spłacić drugiego małżonka. Sądy uwzględniają też zazwyczaj kto dotychczas korzystał z danego składnika majątkowego i dbał o jego stan. Natomiast w przypadku nieruchomości, sądy często zwracają też uwagę na fakt, z którym z rodziców zamieszkują dzieci i czy dany dom czy mieszkanie stanowi dla nich dom rodzinny. Jeżeli np. zgodnie z wyrokiem rozwodowym miejscem zamieszkania dzieci jest każdorazowe miejsce zamieszkania matki, a dzieci traktują dom wchodzący w skład majątku wspólnego jako dom rodzinny, znane środowisko, bardziej prawdopodobne jest, że dom ten w wyniku podziału przypadnie na wyłączną własność matce.

Sąd rozliczy również nakłady poczynione z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty jednego z nich, czy z majątku osobistego jednego małżonka na majątek wspólny, zasądzając ich zwrot, jeśli oczywiście nakłady takie wystąpiły i zostały udowodnione. Warto jednak wskazać, że bez żądania zwrotu nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny sąd nie zajmie się tymi nakładami, zaś kwestią nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty sąd musi się zająć z urzędu, chociaż również tą kwestię warto zgłosić od razu we wniosku czy odpowiedzi na wniosek.

Sprawa o podział majątku – ile trwa postępowanie?

Nie ma uniwersalnej odpowiedzi na pytanie jak długo trwa sprawa o podział majątku wspólnego. Jest to bowiem w całości zależne od okoliczności danej sprawy. Szczególnie istotne są tutaj stanowiska obu stron oraz skład majątku wspólnego. Jeżeli wraz z byłym małżonkiem jesteście zgodni zarówno co do składu majątku wspólnego, jego wartości oraz sposobu podziału, postępowanie może się zakończyć nawet po upływie kilku miesięcy.

Jeżeli jednak nie jesteście zgodni i konieczne jest np. skorzystanie z opinii biegłego rzeczoznawcy, który oszacuje majątek, jak również sąd musi rozstrzygnąć w jaki sposób podzielić majątek, postępowanie będzie znacznie dłuższe. Dłuższe są również z zasady postępowania dotyczące podziału majątku wspólnego, w który wchodzą liczne składniki majątkowe. W przypadku braku porozumienia między małżonkami i obszernego majątku wspólnego sprawa o podział majątku może się toczyć nawet kilka lat.

Jak długo po rozwodzie można ubiegać się o podział majątku – najczęściej zadawane pytania – FAQ

1. Czy można podzielić majątek wspólny w czasie rozwodu?

Tak, jest to możliwe, jednak jedynie na wniosek jednego z małżonków a przede wszystkim jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym, co w praktyce jest niezwykle rzadkie. Jeżeli zatem podział majątku będzie wymagał wielu czynności dowodowych a stanowisko małżonków co do składu majątku, jego wartości i sposobu podziału, to sąd nie zajmie się tym w toku rozwodu.

2. Jak długo po rozwodzie można się ubiegać o podział majątku?

Możliwość dokonania podziału majątku wspólnego nie przedawnia się, zatem możesz podzielić majątek wspólny zarówno kilka miesięcy po rozwodzie, jak też i kilka czy nawet kilkanaście lat od orzeczenia rozwodu. Nie ma w tym przypadku z góry ustalonego terminu, w którym musi zostać przeprowadzony podział majątku. Jednak ze względów praktycznych warto zbytnio z tym nie zwlekać, ponieważ może to m.in. powodować trudności dla postępowania i ustalenia istotnych dla podziału majątku okoliczności, np. co do składu majątku wspólnego, jego wartości, jak też uniemożliwia małżonkowi samodzielne dysponowanie majątkiem wspólnym.

3. Ile trwa sprawa o podział majątku po rozwodzie?

Nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jak długo trwa sprawa o podział majątku wspólnego. Jeżeli małżonkowie są zgodni co do składników majątku wspólnego, ich wartości oraz sposobu podziału, to postępowanie może się zakończyć nawet po kilku miesiącach. Jeżeli jednak małżonkowie mają odrębne stanowiska a w skład majątku wspólnego wchodzą liczne aktywa, postępowanie może trwać nawet kilka lat.